Nhà máy điện hạt nhân Kashiwazaki - Kariwa, nằm cách thủ đô Tokyo khoảng 220 km về phía Tây Bắc, từng là một trong 54 lò phản ứng bị đóng cửa sau trận động đất và sóng thần lớn năm 2011 khiến nhà máy Fukushima Daiichi bị tàn phá và là thảm họa hạt nhân nghiêm trọng nhất kể từ thảm họa Chernobyl năm 1986.

Kể từ đó, Nhật Bản đã khởi động lại 14 trong tổng số 33 lò phản ứng vẫn còn khả năng vận hành, trong bối cảnh nước này tìm cách giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Kashiwazaki-Kariwa sẽ là nhà máy đầu tiên do Tập đoàn Điện lực Tokyo (TEPCO) vận hành được tái khởi động. TEPCO cũng chính là đơn vị điều hành nhà máy Fukushima trước đây. “Chúng tôi kiên quyết cam kết không bao giờ để lặp lại một tai nạn như vậy, và đảm bảo người dân Niigata sẽ không phải trải qua điều tương tự”, người phát ngôn TEPCO Masakatsu Takata khẳng định. Nếu được chấp thuận, TEPCO đang cân nhắc tái kích hoạt lò phản ứng đầu tiên trong tổng số bảy lò tại nhà máy từ ngày 20-1, theo Đài NHK. TEPCO từ chối bình luận về mốc thời gian cụ thể.

Vẫn còn nhiều hoài nghi

Đầu năm nay, TEPCO cam kết đầu tư 100 tỷ yen (khoảng 641 triệu USD) vào tỉnh Niigata trong vòng 10 năm nhằm tìm kiếm sự ủng hộ của người dân địa phương đối với kế hoạch tái khởi động nhà máy điện hạt nhân Kashiwazaki-Kariwa. Dù vậy, sự hoài nghi vẫn còn rất lớn. Một khảo sát do chính quyền tỉnh công bố hồi tháng 10-2025 cho thấy 60% người dân cho rằng các điều kiện để tái khởi động nhà máy vẫn chưa được đáp ứng, trong khi gần 70% bày tỏ lo ngại về năng lực vận hành của TEPCO.

Bà Ayako Oga, 52 tuổi là một nông dân và nhà hoạt động chống hạt nhân từng phải sơ tán khỏi khu vực quanh Fukushima năm 2011 cùng khoảng 160.000 người khác. Ngôi nhà cũ của bà nằm trong vùng cấm bán kính 20km. “Chúng tôi hiểu rõ rủi ro của một tai nạn hạt nhân và không thể xem nhẹ điều đó”, bà cho biết vẫn phải vật lộn với các triệu chứng căng thẳng hậu sang chấn kể từ thảm họa.

Ngay cả Thống đốc Niigata Hideyo Hanazumi, người đã ủng hộ tái khởi động hồi tháng trước, cũng bày tỏ mong muốn dài hạn là giảm dần sự phụ thuộc vào điện hạt nhân. “Tôi muốn nhìn thấy một kỷ nguyên mà chúng ta không phải dựa vào những nguồn năng lượng gây lo âu”, ông nói.

Vai trò điện hạt nhân với an ninh năng lượng

Theo ước tính của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, riêng lò phản ứng Kashiwazaki - Kariwa có thể giúp tăng nguồn cung điện cho khu vực Tokyo thêm khoảng 2%. Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi đã ủng hộ việc tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân nhằm tăng cường an ninh năng lượng và giảm chi phí nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, hiện chiếm 60-70% tổng sản lượng điện của Nhật Bản. Năm ngoái, Nhật Bản chi 10.700 tỷ yen (khoảng 68 tỷ USD) để nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng và than đá, tương đương khoảng 1/10 tổng chi phí nhập khẩu của nước này.

Bất chấp dân số đang suy giảm, Nhật Bản dự báo nhu cầu năng lượng sẽ tăng trong thập kỷ tới, do sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo, vốn tiêu thụ nhiều điện năng. Để đáp ứng nhu cầu này cũng như các cam kết giảm phát thải, Nhật Bản đặt mục tiêu nâng gấp đôi tỷ trọng điện hạt nhân, lên 20% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2040.

Theo ông Joshua Ngu, Phó Chủ tịch khu vực châu Á - Thái Bình Dương của hãng tư vấn Wood Mackenzie, việc xã hội chấp nhận tái khởi động Kashiwazaki - Kariwa sẽ là “cột mốc then chốt” để Nhật Bản đạt được các mục tiêu năng lượng dài hạn. Tháng 7 vừa qua, Kansai Electric Power - nhà vận hành điện hạt nhân lớn nhất Nhật Bản cho biết sẽ bắt đầu khảo sát xây dựng một lò phản ứng mới ở miền Tây nước này, dự án đầu tiên kể từ sau thảm họa Fukushima. Tuy vậy, với những người như bà Oga, làn sóng hồi sinh điện hạt nhân vẫn gợi lại nỗi sợ hãi. “Mỗi bản tin về việc tái khởi động lại khiến tôi như sống lại cảm giác kinh hoàng năm nào”, bà nói.

T.N